ถ้าพูดถึง Burma หรือชื่อที่เพิ่งเปลี่ยนใหม่เป็น เมียนมาร์ (Myanmar) คนไทยเราก็รู้จักพม่าดีในชื่อ "พม่า" นี่แหละครับ ยิ่งถ้าพูดถึงพม่าในแง่ประวัติศาสตร์แล้ว คนไทยเรารู้จักพม่าในแง่ของประเทศที่รบรากับเรามาช้านานตั้งแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา แต่เอาเข้าจริงๆการจะจำแนกพม่าหรืออธิบายถึงพม่าโดยละเอียด น้อยคนที่จะเข้าใจพม่าอย่างจริงจัง ทั้งๆที่พม่าอยู่ติดกับเราแบบชิดติดกันเป็นเพื่อนบ้าน ทั้งนี้อาจเป็นเพราะพม่าดำเนินนโยบายปิดประเทศมาช่วงเวลานึงนั่นเอง การไปมาหาสู่หรือการรู้จักและเข้าใจกันอาจแตกต่างจากประเทศเพื่อนบ้านอื่นๆอาทิ ลาว มาเลเซีย

ภาพมุมสูงจากเขาสะกาย เบื้องล่างคือลุ่มน้ำอิระวดีช่วงผ่านเมืองสะกายหรือรัตนะปุระ

พม่าเป็นประเทศที่มีประวัติศาสตร์อันยาวนาน ผ่านเวลาหลายยุคหลายสมัย หลายอาณาจักร แม้จะมีระบอบการปกครองด้วยกษัตริย์แบบสุโขทัย อยุธยา และรัตนโกสินทร์ของเราก่อนตกเป็นเมืองขึ้นอังกฤษ แต่ข้อแตกต่างคือพม่าประกอบด้วยคนหลายชาติพันธุ์ ทั้งพม่าตองอู พม่าอังวะ มอญ ยะไข่ และชนกลุ่มน้อย ในอดีตอำนาจการปกครองและราชวงศ์ที่ปกครองพม่า มีการผลัดเปลี่ยนหลายครั้ง จึงทำให้นัยยะของความเป็นพม่ามีหลากหลายตามยุคสมัยที่ชนกลุ่มใดในพม่าจะมีอำนาจปกครองเหนือหัวเมืองต่างๆ แต่โดยรวมๆอาจแบ่งพม่าออกเป็นยุคๆตามอาณาจักรและการปกครองที่เรืองอำนาจได้เป็น พม่ายุคอาณาจักรพุกาม, พม่ายุคอาณาจักรหงสาวดีที่ปกครองโดยชนชาติมอญ, พม่ายุคอาณาจักรหงสาวดีที่ปกครองโดยตองอู, พม่ายุคอาณาจักรอังวะ-อมรปุระ และยุคสุดท้ายก่อนตกเป็นเมืองขึ้นอังกฤษคือ พม่ายุคอาณาจักรมัณฑะเลย์ครับ

ในความเห็นผมการจะเที่ยวพม่าให้สนุก ไม่งงและสับสนเวลาเดินทางไปตามสถานที่ต่างๆในพม่านั้น สิ่งที่ดีที่สุดคือเราควรศึกษาประวัติศาสตร์ยุคต่างๆไปซักหน่อย จะทำให้เรามีความรู้สึกร่วมหรือ "อิน" เวลาเดินทางไปตามที่ต่างๆที่ยังหลงเหลือกลิ่นอายและเรื่องราวของพม่ายุคต่างๆให้เราไปตามรอยครับ

พม่ายุคอาณาจักรพุกาม

ภาพจากแฟนเพจ - เที่ยวพม่า พม่าพาเที่ยว

กว่าหนึ่งพันพี่ก่อน ทางตอนเหนือของพม่าในปัจจุบันอาณาจักรที่เรืองอำนาจที่สุดในยุคนั้นของพม่าคือ พุกาม (Bagan) และด้วยพระปรีชาของกษัตริย์อโนรธาแห่งราชวงศ์พุกาม ที่สามารถรวบรวมแว่นแคว้นอิสระต่างๆจนอาณาจักรพุกามเป็นปึกแผ่น และอาจเรียกได้ว่าเป็นยุคหนึ่งที่พม่าพุกาม มีอาณาเขตยิ่งใหญ่ในภูมิภาคนี้ อีกทั้งพุกามยังเป็นอาณาจักรที่มีความเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาเป็นอย่างมาก ทั้งกษัตริย์ราชวงศ์พุกามและประชาชนชาวพุกามมีกุศลจิตในการสร้างพระเจดีย์น้อยใหญ่มากมายบนแผ่นดินพุกามเพื่อเป็นพุทธบูชา กล่าวกันว่ามีเจดีย์กว่า 5,000 องค์ในพุกามในยุคที่รุ่งเรืองถึงขีดสุด

ภาพจากแฟนเพจ - เที่ยวพม่า พม่าพาเที่ยว

อาณาจักรพุกามเริ่มเสื่อมอำนาจลงจากการรุกรานของจักรวรรดิมองโกลจากจีนที่มีพละกำลังมากขึ้นเรื่อยๆและขยายอิทธิพลลงมาทางใต้ และเมื่ออาณาจักรพุกามหมดอำนาจลง ชาวพม่าพุกามก็อพยพร่นลงมากระจายเป็นอาณาจักรย่อยๆทั้ง อังวะ ตองอู และมอญ

พม่ายุคอาณาจักรหงสาวดีที่ปกครองโดยชนชาติมอญ และตองอู

ภาพวาดจากจินตนาการครั้งพระเจ้าตะเบงชะเวตี้ บุกไปประกอบพิธีเจาะพระกรรณ ณ เจดีย์ชเวมอดอ หงสาวดีซึ่งเป็นเขตอำนาจมอญ

หลังสิ้นยุคพุกามพม่าไม่ได้เป็นปึกแผ่นแบบเป็นหนึ่งเดียวอีก ในบรรดา อังวะ ตองอู และมอญที่แตกเป็นอาณาจักรอิสระนั้น ชนชาติมอญที่มีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองหงสาวดี (Bago) ดูจะมีความแข็งแกร่งและมั่งคั่งมากที่สุด มอญแผ่ขยายอิทธิพลเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ และช่วงนี้เองที่มอญสร้างแบบแผนศิลปะวัฒนธรรมแบบมอญมากมาย ทั้งวัดวาอาราม เจดีย์ และวังที่แทบจะมีอยู่ในทุกแห่งหนในพม่าจนปัจจุบัน แต่อาณาจักรมอญ ณ หงสาวดีก็โดนมีอันต้องโดนท้าทายเมื่อพม่าตองอูที่มีกษัตริย์นาม พระเจ้าตะเบงชะเวตี้และพี่เขยที่เป็นนักรบคู่พระทัยนามบุเรงนอง ที่นำพาตองอูและพม่าสู่ความยิ่งใหญ่อีกครั้ง หงสาวดีของมอญถูกเข้าครอบครองโดยราชวงศ์ตองอูโดยพระเจ้าตะเบงชะเวตี้ ก่อนจะสืบทอดอำนาจสู่กษัตริย์บุเรงนองที่ขึ้นครองราชต่อจากพระเจ้าตะเบงชะเวตี้ซึ่งเป็นยุคที่พม่าขยายอำนาจและอาณาเขตกว้างขวางอย่างที่ไม่เคยเป็นมาก่อน จนพระนามของกษัตริย์บุเรงนองถูกเรียกขานว่า "ผู้ชนะสิบทิศ"

ภาพวาดจากจิตนาการแสดงความยิ่งใหญ่ของเมืองหงสาวดี

อาณาเขตอำนาจพม่า ราชวงศ์ตองอู ยุคกษัตริย์บุเรงนอง [1]

กษัตริย์บุเรงนองทรงสร้างเมืองหงสาวดี โดยสร้างพระราชวังอันยิ่งใหญ่ขึ้นใหม่พร้อมๆกับสร้างเจดีย์และบูรณะวัดวามากมาย ยุคทองของพม่าในความเห็นของผมคือยุคของบุเรงนองนี่เอง หลังสิ้นบุเรงนองก็ไม่มีมหากษัตริย์แห่งราชวงศ์ตองอูพระองค์ไหนอีก ที่จะสามารถรักษาดุลอำนาจของตองอูเหนืออาณาจักรอื่นๆและประเทศราชได้อีก ตองอูค่อยๆเสื่อมอำนาจลงพร้อมๆกับการแข็งเมืองและประกาศตัวเป็นอิสระจากหงสาวดีเรื่อยๆ ที่สุดหงสาวดีก็โดยศัตรูเก่าอย่างมอญบุกเข้าทำลายจนย่อยยับ กษัตริย์ราชวงศ์ตองอูต้องหนีพ่ายไปตั้งราชธานีอยู่อังวะ ก่อนที่มอญจะกลับมาครอบครองหงสาวดีอีกครั้ง

พม่ายุคอาณาจักรอังวะ อมรปุระ และมัณฑะเลย์

Maha Aungmye Bonzan Monastery ณ พระรางวังเก่า เมืองอังวะ

หลังตองอูและราชวงศ์ตองอูที่อังวะค่อยๆเสื่อมอำนาจลง พม่ากลับเข้าสู่ยุคแตกแยกเป็นอาณาจักรอิสระอีกครั้ง มอญกลับมามีอำนาจเข้มแข็งและมีศูนย์กลางอำนาจอยู่ตอนกลางของประเทศ จนกระทั่งมีการสถาปนาราชวงศ์ใหม่คือราชวงศ์คองบอง ที่มีพระเจ้าอลองพญา สามัญชนจากเมืองเล็กๆใกล้ๆอังวะ (บางกระแสว่าพระองค์มีเชื้อสายราชวงศ์พุกาม) เป็นปฐมกษัตริย์ พระองค์สามารถสร้างศูนย์กลางอำนาจขึ้นใหม่ที่อังวะ ตลอดจนสามารถปราบปรามหัวเมืองต่างๆให้กลับมาอยู่ในพระราชอำนาจ สร้างชาติพม่าเป็นปึกแผ่นอีกครั้ง

ภาพถ่ายพระราชวังมัณฑะเลย์เมื่อกว่าร้อยปีก่อน ก่อนที่จะโดนระเบิดทำลายหมดสิ้นในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง

ต่อมาราชอาณาจักร์ของราชวงศ์คองบองได้ย้ายศูนย์กลางอำนาจจากอังวะ ไปอมรปุระ และมัณฑะเลย์ในที่สุด โดยมีพระราชวังที่มัณฑะเลย์เป็นราชธานีสุดท้ายก่อนที่การปกครองในระบอบกษัตริย์ของพม่าจะสิ้นสุดลงในราชวงศ์นี้ เข้าสู่ยุคการเป็นอาณานิคมของอังกฤษ

อ้างอิง
[1] http://en.wikipedia.org/wiki/Burma